Gedachten leren doorzien

Als we ergens goed in zijn is het wel denken. Vaak zonder dat je het doorhebt word je gedurende de dag meegenomen door een constante gedachtenstroom die zich in de geest afspeelt. Maar wat nu als gedachten eigenlijk niet veel meer zijn dan mentale verschijnselen in je hoofd?

Naar schatting hebben we gemiddeld 70.000 gedachten per dag en om in deze wereld te kunnen functioneren hebben we de denkgeest hard nodig. We plannen, herinneren, overwegen, maken inschattingen en oordelen wat af om ons leven zo goed mogelijk richting te geven. Het is natuurlijk mooi dat we over dit intellectuele vermogen beschikken, maar vaak gaat de gedachtenstroom veel verder dan het functionele denken.

Misschien herken je het wel. Je hebt dagen dat je lekker in je vel zit, de dingen goed gaan en er komen voornamelijk positieve gedachten op. Daarnaast zijn er ook dagen dat je kleine tegenslagen tegenkomt en maakt dat er een negatieve gedachtenstroom in gang wordt gezet. Zonder dat je je er van bewust van bent kun je je verliezen in gedachten over het verleden, de toekomst, in piekeren en zorgen.

Gedachten hebben namelijk een sterke invloed op onze emoties en andersom. Let er maar eens op wat een onprettige gedachte met je stemming doet en welke lichamelijke sensaties er opkomen. Het lichaam geestsysteem reageert direct en zo zijn we meesters in het creëren van onze eigen stressoren. Hoe vaker je een bepaalde gedachte hebt, hoe meer deze tot je interne landschap gaat behoren. Zo kunnen gedachten bepaalde overtuigingen worden en je uiteindelijk flink in de weg zitten.

Wanneer je met aandacht naar je gedachten gaat kijken, bijvoorbeeld door het beoefenen van meditatie, merk je al gauw op hoe beperkt de realiteit is die de gedachtewereld suggereert. We kunnen volledig in onze scenario’s, fantasieën en herinneringen opgaan en die voor waar aannemen. Dit komt door het fenomeen identificatie. Het is te vergelijken met het kijken naar een film. Een film wordt nu eenmaal spannender wanneer je je met de hoofdrolspeler identificeert. We nemen het beeld op dat moment voor waar aan en zitten er helemaal in, ook al hebben we ergens wel het besef dat het maar een projectie is.

Op eenzelfde manier worden we meegenomen door onze gedachten. Een Vipassanalerares noemde het ooit treffend ‘het verstrengeld raken in verhalende sliertjes’, die ons wegtrekken uit het huidige moment: het hier en nu. Het is daarom belangrijk je te beseffen dat deze ‘sliertjes’ niet veel meer zijn dan mentale verschijnselen in je hoofd, die komen en gaan. Wanneer je jezelf hier regelmatig aan herinnert, kun je met meer afstand en helderheid naar je gedachten kijken en verliezen ze hun kracht en vat op je.

Wanneer bepaalde gedachten echter maar blijven komen, kan het interessant zijn deze op waarheid te onderzoeken: “Klopt het wat ik nu denk? Is het waar?”. Vaak kom je er al gauw achter dat je feitelijkheden verwart met aannames, dat je situaties al invult of dat gedachten persoonlijke projecties bevatten. Daarnaast hebben gedachten een veranderend karakter. Gedachten komen en gaan nu eenmaal. Zo zullen zorgen ook niet altijd blijven bestaan. 

Moet je dan helemaal geen waarde meer hechten aan gedachten? Zeker niet! Het is natuurlijk juist fijn om prettige gedachten te hebben, maar leer er met wijsheid naar te kijken. Pas wanneer je gedachten leert te doorzien, hoef je niet onnodig mee te gaan in de drama die in je hoofd wordt gecreëerd. Uiteindelijk levert dat je een hoop vrijheid op!